What relationship exists, or could exist, between the individual writer and the tradition that the writer follows? And how do readers respond to that aspect of the writer’s work. Insofar as the literary tradition in Irish is splintered, for a good part, and many Irish-language writers and readers are separated from the oral tradition of the Gaeltacht and with the old literature, more or less, the question is more complicated than it would be in other languages that do not have a history of colonialism behind them.
With that, there is a certain discomfort with regard to the question of tradition since the adaptation of Irish language literature during the revival and different writers have responded in various ways to the challenge of adapting a minority language and colonised culture for themselves and their readers.
In Ag Caint leis an Simné? Dúshlán an Traidisiúin agus Nualitríocht na Gaeilge, Louis de Paor tackles this question by analysing the work of major poets and prose writer in the Irish language – works by Seán Ó Ríordáin, Liam S. Gógan, Máire Mhac an tSaoi, Máirtín Ó Direáin, Máirtín Ó Cadhain and Brian Ó Nualláin (Myles na gCopaleen) – to see how they resolved this question in their own work, if indeed they succeeded in resolving it.
Louis de Paor is the director of the Centre for Irish Studies, National University of Ireland, Galway.
Bíodh agus go raibh díospóireachtaí ann cheana ag tréimhsí éagsúla ar cheist an traidisiúin agus litríocht chomhaimseartha na Gaeilge, mar a tharlaíonn le cuid mhaith de na mórcheisteanna critice a théann i bhfeidhm ar lucht léitheoireachta i dteanga ar bith, bhí tost áirithe timthriallach ar an ábhar seo le tamall. Saigheadlíne is ea é seo, mar sin féin, ón athbheochan i leith, a mbíonn malairt tuairime ag léirmheastóirí i gcás scéal a thábhachta agus a thionchair ar scríbhneoirí aitheanta Gaeilge i gcaitheamh an chéid seo caite.
Sa chnuasach aistí seo, cuireann Louis de Paor roimhe dhá phríomhábhar plé a chíoradh: sa chéad áit an gaol is ceart a bheith idir scríbhneoirí aonair agus an traidisiún a tháinig rompu; agus ina dhiaidh sin, an tslí a fhreagraíonn léitheoirí a linne don ghné sin dá saothar. Éiríonn leis, tríd is tríd ag glacadh leis go dtuigeann an criticeoir go mbeidh síor-agóid intleachtúil i gceist sula mbíonn an gaol sin soiléir, agus go deimhin, chun an gaol agus freagra sin a bhaint amach. Tagann teideal an tsaothair ó chomhfhreagras ríomhphoist idir an t-údar agus an scríbhneoir comhaimseartha Seán Mac Mathúna, áit a fhógraíonn Mac Mathúna deireadh ‘le scéalaíocht, filíocht, ealaíon’ mar nach bhfuil tuiscint a dhóthain ag léitheoirí ar thraidisiún ithir na scríbhneoireachta nó ‘gnáth-thagairtí na teanga’. Tagraíonn Mac Mathúna do nath cainte agus é ág caint ar chás na scríbhneoirí nach dtuigtear iad – ‘ag caint leis an simné’ a bhíonn siad. Is beag duine níos fearr ná de Paor leis an ábhar seo a mheas, agus an dá chaipín á gcaitheamh aige – an scríbhneoir cruthaitheach agus an criticeoir acadúil – anuas ar raidhse a chuid saineolais féin ar na mórscríbhneoirí atá faoi chaibidil sa leabhar.
Léigh an léirmheas iomláin in Eagrán Márta 2019, Comhar.
Review by Liam Mac Amhlaigh, in Comhar magazine, March 2019
